"Voor mij is het orgaan van de Fotograaf niet het oog (daar ben ik doodsbang van), maar de vinger: dat wat verband houdt met het knippen van het objectief, met het metalen klikken van de platen (als het toestel daar nog is mee uitgerust)." (Roland Barthes, De lichtende kamer) De ontspanknop (shutter release) van de fotocamera wordt op een bepaald moment ingedrukt en dat is het moment waarop het beeld vastgelegd wordt. In de traditionele fotografie bepaalt de fotograaf die achter de camera staat en door de zoeker kijkt wanneer het juiste moment aanwezig is om de ontspanknop in te drukken.

Medium

Het beeldend kunstenaarsduo MariaMaria en de beeldend kunstenaar Gerda Hahn gebruiken beiden fotografie als medium om tot hun beelden te komen. De fotocamera hanteren zij echter op een andere wijze dan hierboven omschreven: de timer speelt een belangrijke rol of de vinger van een derde die de ontspanknop indrukt.

De kunstenaars gebruiken beiden (MariaMaria + Gerda Hahn) altijd de eigen persoon als beeldelement. Het betreft hier geen zgn. zelfportretten maar een beeldelement van waaruit beiden werken. De fotocamera vormt het middel om dit te bereiken. Zowel Cindy Sherman als Claude Cahun projecteren hun zelfbeeld op diverse personages: zij spelen een rol. Zowel MariaMaria als Gerda Hahn blijven dicht bij zichzelf. Zij gebruiken geen kostuums of uitbundige make-up maar gebruiken de omgeving, het project om een verhaal neer te zetten.

MariaMaria werken conceptueel: "MariaMaria staat voor de betovering ons samen van een afstand te zien als door de ogen van derden. We willen ons eigen bestaan op deze wereld bevestigd zien. We willen zien hoe anderen ons zien, en hoe wij ons verhouden tot elkaar en tot de omgeving. Dit doen wij door middel van een fotocamera met een timer, of het fotograferen van elkaar door mondelinge overdracht van het beeld (‘two takes').

We kiezen locaties die op het eerste gezicht niet bijzonder zijn; niet specifiek zijn maar wel voor ons een aantrekkelijke uitstraling hebben: er zijn dan bepaalde details of banaliteiten waartoe wij ons aangetrokken voelen. Vaak gaat het om eenvoudige dingen zoals bijvoorbeeld een putje op de bodem van een zwembad, wat ons intrigeerd. De omgevingen die wij voor onze fotobeelden gebruiken zouden overal ter wereld kunnen voorkomen en wij ensceneren het beeld zodanig dat het autobiografische element plaats maakt voor het algemene. Door de anonimiteit en onherkenbaarheid van de omgeving gaat de aandacht naar het verhaal, de sfeer van de foto. In een geënsceneerd beeld zetten wij een verhaal neer of de aanzet voor een verhaal. Dit verhaal is niet eenduidig; het roept vragen op. Door de herhaling van steeds dezelfde personen die in ieder beeld opnieuw verschijnen winnen de locaties aan kracht; de locatie krijgt een naam. De handelingen van de personen zijn alledaags: ze staan, zitten, kijken, lopen. Kortom ze zijn duidelijk aanwezig, altijd samen en er zijn geen andere personen in het beeld aanwezig. De fotobeelden hebben een tijdloos karakter.

Doordat er ook geen derden betrokken worden bij het realiseren van de foto blijft het beeld puur en spannend. Het moment dat je zelf door de zoeker kijkt is het moment van je eigen afwezigheid in de scène. Op het moment supreme zijn wij fysiek aanwezig in het beeldkader en vormen het beeld. Het spannende is de tweezijdigheid van dit moment: het beeld vormen door aanwezigheid in de scène en tegelijkertijd de afwezigheid van niet achter de camera staan.

MariaMaria staat voor tweezijdigheid: autobiografisch; algemeen; aanwezigheid; afwezigheid; voor de camera; achter de camera; ensceneren ; realiteit ; anoniem; herkenbaar ; zichtbaar ; onzichtbaar".

Gerda Hahn werkt vanuit een projectmatige basis. Bij haar projecten zijn altijd derden betrokken: studio- en straatfotografen, maar ook passanten, vrienden kortom een ieder die een fotocamera kan vasthouden. Zij nodigt deze uit om een foto van haar te maken en / of samen met haar op de foto te gaan. "Deze werkwijze maakt spontane ontmoetingen met mensen mogelijk; mijn werk is een ontmoeting en een mogelijkheid tot communiceren. Het gaat over ‘leven’ en ‘zijn’ dat voortdurend in beweging is en dat in de foto wordt bevroren. De foto’s zijn getuigenissen van mijn bestaan en omzwervingen door dit leven en over de aarde. Naast de ‘fotograaf’ wordt ook de toeschouwer een deelnemer aan mijn bestaan."

Het project ;Gerda Hahn in Behningen; leverde een Sonderausgabe van de Stichter Telegramm op. Alle tachtig inwoners van het Duitse plaatje Behningen zijn ieder afzonderlijk met de kunstenaar geportreteerd door een bewoonster uit de plaatselijke omgeving. De fotos verschenen in zwart-wit op 2 September 2000 in een bijzondere uitgave van 8 pagina’s op tabloidformaat van de Stichter Telegramm. Door haar steeds terugkerende verschijning op de foto’s openbaart zich haar rol als initiator en regisseur. Het ging haar om de ontmoeting, het contact met de mensen, om de confrontatie van haar leven met het leven van de dorpsbewoners.

De presentatievorm van haar werk is afwisselend: briefkaartfotos; die als briefkaart verzonden zijn naar mensen over de hele wereld, met vermelding van haar naam, plaats en datum; fotokopieën die door bezoekers meegenomen kunnen worden; publicatie in krantvorm; polaroids aan de muur van een hotelkamer in Amsterdam. "De vorm is afhankelijk van het project en dient zich gaandeweg aan."

Het programma voorziet verder in:

1. Een filmavond waarin de deelnemende kunstenaars hun persoonlijke fascinaties delen met het publiek, films van Yayoi Kusama, Laurie Anderson e.a.
2. Tijdens een tweede filmavond zullen films en videos worden getoond van kunstenaars die de eigen identiteit inzetten, zoals Komen & Murphy, Erik Wesselo, Jane & Louise Wilson, Gilbert & George.
3. Het uitbrengen van een catalogus.

Els Hopmans & Carola van Wijk
Juni 2002